NGỘ ĐỘC DO NHIỄM KHUẨN SALMONELLA VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Bài viết được tham vấn y khoa bởi ThS. BS. CK2 Đinh Thị Ngọc Minh - Chuyên khoa Tiêu hóa Gan mật

Trong những ngày qua, thông tin về ngộ độc thực phẩm do Salmonella với gần 300 ca ghi nhận tại TP.HCM đã thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng. Do vậy chúng ta cần hiểu rõ tác nhân và những điều cần biết để bảo vệ sức khỏe chính mình và gia đình.

1. Tác nhân nghi ngờ: Salmonella
Dựa trên dữ liệu lâm sàng và kết quả xét nghiệm, phần lớn bệnh nhân có biểu hiện nhiễm khuẩn đường ruột, nhiều khả năng do Salmonella – một trong những tác nhân phổ biến nhất gây ngộ độc thực phẩm trên toàn thế giới.
 Salmonella là nhóm vi khuẩn Gram âm, hình que, di động và kỵ khí tùy nghi, bao gồm hai loài chính: Salmonella enterica và Salmonella bongori. Vi khuẩn này có thể tồn tại trong ruột người và động vật, và lây sang người thông qua thực phẩm, nước uống, hoặc tiếp xúc với môi trường nhiễm khuẩn.
2. Thời gian ủ bệnh
Sau khi ăn thực phẩm hoặc uống nước nhiễm Salmonella, thời gian ủ bệnh thường dao động từ 6 giờ đến 6 ngày. Vì vậy, bệnh nhân có thể phát bệnh sau vài ngày, khiến việc truy tìm nguồn gốc nhiễm khuẩn đôi khi gặp khó khăn.
3. Triệu chứng lâm sàng
Các biểu hiện thường gặp gồm:

• Tiêu chảy, có thể nhiều lần trong ngày

• Đau quặn bụng, sốt, buồn nôn hoặc nôn ói

• Một số trường hợp có thể mệt mỏi, đau đầu, đau cơ

Ở người khỏe mạnh, bệnh thường tự giới hạn trong 2–7 ngày. Tuy nhiên, trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ có thai hoặc người có suy giảm miễn dịch có nguy cơ cao bị mất nước nặng, nhiễm khuẩn huyết hoặc biến chứng toàn thân.
4. Con đường lây và thực phẩm nguy cơ
Salmonella lây chủ yếu qua đường tiêu hóa, cụ thể:

• Ăn thức ăn hoặc nước uống nhiễm khuẩn

• Người chế biến thực phẩm mang mầm bệnh hoặc không rửa tay đúng cách, gây nhiễm khuẩn chéo

• Dụng cụ, bề mặt chế biến không được vệ sinh, khử khuẩn kỹ

• Thực phẩm có nguy cơ cao bao gồm:

  • Thịt gia cầm, trứng và các sản phẩm từ trứng chưa nấu chín

  • Rau quả ăn sống bị nhiễm khuẩn

  • Pate được làm từ gan hoặc thịt xay, chưa được hấp chín hoặc chưa đạt nhiệt độ tiệt trùng tối ưu

  • Sữa và sản phẩm từ sữa chưa tiệt trùng, nước uống chưa xử lý đạt chuẩn

5. Phòng ngừa khi sử dụng thực phẩm để giảm nguy cơ ngộ độc thực phẩm, bác sĩ khuyến cáo:

• Chọn cơ sở thực phẩm uy tín, nhân viên đeo găng tay, đội nón, giữ dụng cụ sạch và đậy kín thực phẩm

• Nướng lại hoặc làm nóng nhân trước khi ăn

• Rửa sạch rau sống, bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh nhiễm chéo

• Nếu sử dụng pate hoặc nhân thịt, cần hâm nóng ≥70°C ít nhất 2 phút

• Bảo quản lạnh liên tục ≤4°C, và dùng trong vòng 2–3 ngày sau khi mở hộp

• Không sử dụng lại pate hoặc nhân bánh đã để ở nhiệt độ phòng trên 2 giờ

6. Xử trí tại nhà khi triệu chứng ngộ độc nhẹ
 Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh!
Điều quan trọng nhất là bù nước và điện giải:

• Dùng dung dịch Oresol pha đúng tỉ lệ theo hướng dẫn. Nếu không có Oresol, có thể thay thế bằng nước cháo loãng có muối hoặc nước dừa tươi.

• Uống từng ngụm nhỏ liên tục, không nên đợi khát mới uống.

• Oresol chỉ nên sử dụng trong vòng 24 giờ sau pha, bảo quản lạnh nếu cần.

• Với nước dừa, nên dùng sớm trong 1–2 giờ sau khi mở.

Chế độ ăn uống:

•  Có thể nhịn ăn tạm 6–8 giờ đầu nếu còn nôn ói nhiều.

•  Khi đỡ, nên ăn lại từ từ bằng cháo loãng, bánh mì mềm, chuối chín.

• Tránh: sữa, đồ chiên dầu mỡ, rau sống, thịt tái sống, trái cây vỏ cứng trong 2–3 ngày đầu.

• Có thể dùng men vi sinh (probiotics) để hỗ trợ cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột.

7. Khi nào cần đi khám ngay?
 Người bệnh nên đến cơ sở y tế sớm khi có một trong các dấu hiệu sau:

• Sốt cao > 38.5°C

• Tiêu chảy ra máu, tiêu trên 8–10 lần/ngày

• Nôn nhiều, không ăn hoặc uống được

• Thuộc nhóm nguy cơ cao: trẻ nhỏ, người cao tuổi, phụ nữ mang thai, người bệnh mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch

• Dấu hiệu mất nước nặng: môi khô, mắt trũng, tiểu ít, chóng mặt, lừ đừ, mệt kiệt sức

 Liên hệ CarePlus qua hotline 18006116 hoặc đến trực tiếp cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời khi xuất hiện các triệu chứng trên.