TRẺ BỊ HO KÉO DÀI, KHI NÀO BA MẸ NÊN CHO TRẺ ĐI KHÁM?

Bài viết được thực hiện bởi BS.CK1. Đặng Ngọc Vân Anh - Chuyên Khoa Nhi tại Hệ Thống Phòng Khám Quốc Tế CarePlus. 

Ho là một phản xạ tự nhiên và có lợi giúp làm sạch đường thở, loại bỏ bụi bẩn và đờm dãi, để trẻ dễ thở hơn. Tuy nhiên, nếu cơn ho kéo dài liên tục, đặc biệt làm trẻ mệt mỏi, mất ngủ, nôn ói hoặc khó thở, ba mẹ không nên chủ quan. Vậy trẻ ho bao lâu thì nên đưa đi khám? Nguyên nhân nào khiến trẻ ho dai dẳng không khỏi? 

Tất cả sẽ được bác sĩ chia sẻ trong bài viết dưới đây, giúp ba mẹ hiểu rõ hơn và biết khi nào cần đưa con đi khám kịp thời. 

1. Khi nào được gọi là ho kéo dài ở trẻ? 

Trẻ được xem là bị ho kéo dài khi cơn ho diễn ra hơn 4 tuần liên tục (Theo hướng dẫn của các chuyên gia Hô hấp Hoa Kỳ, Úc – New Zealand và Châu Âu).  

Thông thường, những cơn ho do cảm lạnh hay viêm đường hô hấp nhẹ sẽ tự hết trong vòng 4 tuần. Nhưng nếu sau thời gian này trẻ vẫn ho không dứt, ba mẹ nên chú ý vì có thể đó là dấu hiệu của bệnh lý tiềm ẩn và ảnh hưởng đến sức khỏe, giấc ngủ, sinh hoạt của trẻ. 

2. Nguyên nhân trẻ bị ho kéo dài 

Có nhiều nguyên nhân gây ho khan kéo dài ở trẻ em. Những bệnh lý như viêm phế quản, viêm tai, viêm mũi xoang, trào ngược dạ dày - thực quản,... đều có thể là thủ phạm gây nên tình trạng này. 

📍 Phân loại chia theo thời gian diễn tiến cơn ho: 

Tùy vào thời gian ho kéo dài bao lâu, bác sĩ sẽ chia thành 3 nhóm nguyên nhân chính: 

• Ho cấp tính (dưới 2 tuần): thường gặp khi trẻ bị nhiễm trùng hô hấp cấp, hen suyễn  hoặc hít sặc/ dị vật đường thở. 

• Ho bán cấp (2–4 tuần): thường là cơn ho do hậu nhiễm siêu vi, vi khuẩn, ho gà, Nhiễm trùng hệ hô hấp kéo dài hoặc tái đi tái lại hoặc nhiễm vi khuẩn lao.  

• Ho mạn tính (trên 4 tuần): do hậu nhiễm siêu vi, vi khuẩn, ho gà hoặc có thể nhiễm trùng hô hấp kéo dài hoặc tái phát, lao phổi, hen suyễn, trào ngược dạ dày – thực quản, hội chứng chảy mũi sau, hay các bệnh lý bẩm sinh, tim phổi mạn tính. 

📍 Phân loại nguyên nhân ho kéo dài theo lứa tuổi 

🔸 Trẻ nhũ nhi (dưới 1 tuổi): 

• Các bất thường bẩm sinh ở đường hô hấp. 

• Rò khí thực quản hoặc tổn thương thần kinh ảnh hưởng đến phản xạ ho. 

• Nhiễm virus, vi khuẩn (như ho gà, viêm phổi, cảm cúm…). 

🔸 Trẻ tiền học đường (1–5 tuổi): 

• Hít phải dị vật đường thở (thức ăn, đồ chơi nhỏ…). 

• Nhiễm virus hoặc vi khuẩn gây viêm hô hấp. 

• Phản ứng dị ứng, hen suyễn hoặc xơ nang bẩm sinh. 

• Tiếp xúc khói thuốc lá, khói bếp hay các chất kích thích đường thở. 

🔸 Trẻ học đường và tuổi vị thành niên: 

• Hen suyễn, chảy mũi sau hoặc nhiễm trùng hô hấp tái phát. 

• Tiếp xúc khói thuốc, ô nhiễm không khí, hoặc môi trường nhiều bụi. 

• Yếu tố tâm lý như căng thẳng, lo âu cũng có thể làm trẻ ho kéo dài. 

3. Đánh giá trẻ ho kéo dài: 

Đánh giá một trẻ bị ho kéo dài cần tiếp cận có hệ thống, bao gồm: khai thác bệnh sử chi tiết, khám lâm sàng và thực hiện chụp X-quang ngực hoặc đo chức năng hô hấp. 

🔹 Khai thác tiền sử bệnh tập trung vào việc xác định các triệu chứng hoặc các yếu tố nguy cơ dự đoán gây cơn ho: 

• Đặc điểm cơn ho: Ho mạn tính có đờm/ ho khan, thở khò khè hoặc khó thở. 

• Nguyên nhân khởi phát: ho xuất hiện sau nghẹn, sau khi gắng sức, thay đổi thời tiết, hoặc liên quan lúc ăn/bú. 

• Tình trạng bệnh lý: Các bệnh lý khác có thể đi kèm hoặc cần lưu ý, như vấn đề về tim, thần kinh, hệ miễn dịch yếu, hoặc bất kỳ bệnh lý nào mà bác sĩ nghi ngờ. 

• Thời điểm ho nặng hơn: về đêm gần sáng (gợi ý hen suyễn), sau khi nằm (hội chứng chảy mũi sau, trào ngược dạ dày – thực quản), hoặc nhiều vào buổi sáng. 

• Tiền sử sản khoa và sơ sinh, tiền sử gia đình về dị ứng, hen suyễn, lao. 

• Môi trường sống: tiếp xúc khói bụi, khói thuốc lá, vật nuôi… 

• Thuốc đã dùng trước đó. 

🔹 Khám lâm sàng khi trẻ bị ho kéo dài  

Khi trẻ ho dai dẳng, bác sĩ sẽ khám tổng thể để tìm nguyên nhân, bao gồm: 

• Tổng trạng: cân nặng, chiều cao, dinh dưỡng, phát triển và bất thường bẩm sinh nếu có. 

• Da: kiểm tra dấu hiệu chàm, phát ban hoặc các triệu chứng gợi ý nhiễm virus. 

• Tai: quan sát màng nhĩ hay chảy dịch tai bất thường, dị vật hoặc bệnh lý trong ống tai cũng gợi ý khả năng ho mạn tính do phản xạ từ tai ( hiếm gặp) 

• Mũi: kiểm tra sưng, polyp hoặc viêm mũi dị ứng. 

• Họng: kiểm tra khàn tiếng, amydale phì đại hoặc bất thường bẩm sinh ở vòm miệng. 

• Tim: vị trí bất thường hoặc âm thổi bất thường. 

• Lồng ngực và cơn ho: quan sát kiểu ho và âm thanh khi trẻ ho tự phát. Nếu trẻ chưa ho, bác sĩ sẽ yêu cầu trẻ ho theo hướng dẫn, đôi khi cần khéo léo dỗ trẻ. Ngoài ra, phụ huynh có thể cung cấp ghi âm cơn ho của trẻ để hỗ trợ đánh giá. 

Những quan sát này giúp bác sĩ xác định nguyên nhân ho và lựa chọn phương pháp chẩn đoán, điều trị phù hợp. 

4. Khi nào cần làm thêm xét nghiệm 

Nếu trẻ ho kéo dài, bác sĩ có thể yêu cầu làm một số xét nghiệm để tìm nguyên nhân, bao gồm: 

• Xét nghiệm máu: kiểm tra bạch cầu và dấu hiệu viêm, nhiễm trùng. 

• X-quang phổi: quan sát phổi và đường thở. 

• Đo chức năng hô hấp: dành cho trẻ lớn (trên 6 tuổi) nếu nghi ngờ hen suyễn. 

• Nội soi Tai – Mũi – Họng: phát hiện các vấn đề vùng mũi họng; nội soi hô hấp nếu nghi ngờ dị vật đường thở. 

• Chụp CT scan: khi nghi ngờ bất thường bẩm sinh ở đường thở. 

• Siêu âm bụng: nếu nghi ngờ trào ngược dạ dày – thực quản. 

• Test dị ứng: xác định các tác nhân gây kích thích đường thở. 

• Test lao: khi có yếu tố nghi ngờ. 

Mục tiêu của các xét nghiệm là xác định chính xác nguyên nhân ho, giúp trẻ được điều trị hiệu quả và nhanh khỏi hơn.